Finans dünyası her ne kadar yatırım yaparken içinde riskli durumlar barındırsa da eş zamanlı olarak da birçok alternatifi içinde bulunduruyor. Yatırımınızı zarara uğratmak kadar yatırımınızı kurtarmak da mümkün. Arapça bir kökene sahip olan rüçhan hakkı ise bunlardan biri. Anlam olarak öncelik anlamı taşıyan rüçhan, finans sektöründe bedelli sermaye artırımı demektir. Anlamı biraz daha açmak gerekirse, yatırımcının şirketin ana sermayesinin dış finansmanslar tarafından arttırılması sonucu elde edilen yeni paylarından hali hazırda bulunan paylarıyla aynı oranda alım hakkı tanınması durumudur.
Peki rüçhan hakkının temelinde hangi amaç yatıyor? Rüçhan hakkının temelinde sermayeye sonradan dahil edilen payların esas pay sahiplerinin birikimlerini eritmemesi yatar. Pay sahiplerinin düşük ihraç fiyatlandırmalarıyla işleme alınacak olan yeni paylar sonucunda tasfiyeye katılma hakları düşüş seyredebilir. Bu zarara uğrama durumu sahip olunan payların borsa değerinin düşmesine sebebiyet verir. Rüçhan hakkı tam da bu tip risk ve zararların yaşanmaması adına tasarlanmış bir haktır.
Pay sahiplerine öncelik tanıdığı net bir şekilde anlaşılan rüçhan hakkında hangi koşullar mevcut? Finans araçları ve uygulamalarının kullanılması açısından sağlanması gerekli olan koşullar rüçhan hakkında da mevcut. Rüçhan hakkının kullanılabilmesi için gerekli olan bazı maddi ve usule ilişkin koşullar bulunmaktadır. Sonrasında sermaye artırımı için SPK onayı alınır. SPK onayını takiben, bedelli sermaye artırım oranı kadar elinde hisse tutanlara rüçhan hakkı verilir. Rüçhanlar borsada sınırlı süre işlem görür. Rüçhan haklarının hisseye dönmesi için hesaplanacak tutar kadar nakit paranın yatırım hesabında olması gerekir.
Dış kaynaklı ve esas sermaye sistemi bazlı dış kaynaklı sermaye artırımı, şarta bağlı sermaye artırımı dış kaynaklı sermaye artırımını düzenleyen gereklilikler göz edilerek rüçhan hakkı kullanımı gerçekleştirilir. Kullanımı onaylanan rüçhan hakkı, uygulamak istediğiniz hisse üzerinden en az 15 gün en çok iki ay sürelerle rüçhan hakkı kupon pazarında kullanılabilir. Rüçhan kupon pazarı ise BİST tarafından belirlenmiş süre zarfı içinde açılır. Belirlenen süre içerisinde hak kullanılmaz ise maddi varlık düşüşe geçecektir.